ریحانه النبی

این مقاله دربارهٔ فهرستی از آیات مهدویت است. برای اطلاع از آیات مهدویت، مدخل آیات مهدویت را ببینید.
آیات مهدویت آیاتی از قرآن است که در تفسیر آنها به مباحث مرتبط با مهدویت مانند ظهور، قیام، غیبت و حکومت حضرت مهدی(عج) اشاره شده است. در تفسیر یا تأویل این آیات، به روایاتی از اهل بیت استناد شده است.

ردیف
متن و ترجمه
آدرس آیه
تفسیر
۱
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ‌ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ‌ أَنَّ الْأَرْ‌ضَ يَرِ‌ثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ
و در حقيقت، در زبور پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد.
انبیاء ۱۰۵
از امام باقر(ع) نقل شده که منظور از صالحان، اصحاب حضرت مهدی (ع) در آخر الزمان هستند.[۱]
۲
وَنُرِ‌يدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْ‌ضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِ‌ثِينَ
و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم‌] گردانیم و ایشان را وارث [زمین‌] کنیم.
قصص ۵
در روایتی از امام علی(ع) الذین استضعفوا به آل محمد تفسیر شده که حضرت مهدی دشمنانشان را خوار می‌کند.[۲]
۳
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْ‌ضِ…
خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد؛…
نور ۵۵
به گفته طوسی، از اهل‌بیت روایت شده که این آیه درباره مهدی آل‌محمد(ص) است.[۳]
۴
ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَ‌يْبَ ۛ فِيهِ ۛهُدًى لِّلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَ‌زَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ…
این است کتابی که در آن هیچ تردیدی نیست [و] مایه هدایت تقواپیشگان است. آنان که به غیب ایمان می‏‌آورند و نماز را بر پا می‌‏دارند و از آنچه روزیشان داده‏‌ایم انفاق می‏‌کنند.
بقره ۱-۳
در برخی از روایات ائمه(ع) غیب در این آیه به امام غائب تفسیر شده است.[۴]
۵
… أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ…
هر کجا که باشید، خداوند همگی شما را [به سوی خود باز] می‌‏آورد
بقره ۱۴۸
از امام صادق(ع) نقل شده که این آیه درباره قائم و اصحابش نازل شده، که بدون قرار و وعده قبلی جمع خواهند شد.[۵]
۶
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ…
و قطعاً شما را به چیزی از [قبیلِ‏] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات می‌‏آزماییم…
بقره ۱۵۵
در روایتی، امام صادق(ع) پس از ذکر برخی از نشانه‌های ظهور، این آیه را خواند.[۶]
۷
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُ‌وا وَصَابِرُ‌وا وَرَ‌ابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و مرزها را نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است كه رستگار شويد.
آل عمران ۲۰۰
در روایتی از امام باقر(ع)، به وظایف منتظران از جمله مرابطه با امام زمان اشاره شده است.[۷]
۸
وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّ‌سُولَ فَأُولَـٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّـهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ ۚ وَحَسُنَ أُولَـٰئِكَ رَ‌فِيقًا
كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى خواهند بود كه خدا آنان را گرامى داشته [يعنى‌] با پيامبران و راستان و شهيدان و شايستگانند و آنان چه نيكو همدمانند.
نساء ۶۹
در روایتی از امام صادق، حسن اولئک رفیقاً به امام زمان تفسیر شده است.[۸]
۹
هُوَ الَّذِي أَرْ‌سَلَ رَ‌سُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَ‌هُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِ‌هَ الْمُشْرِ‌كُونَ
اوست كسى كه فرستاده خود را با هدايت و آيين درست روانه كرد، تا آن را بر هر چه دين است فائق گرداند، هر چند مشركان را ناخوش آيد.
توبه ۳۳
صف ۹
جهانی شدن اسلام در حکومت حضرت مهدی[۹]
۱۰
وَذَكِّرْ‌هُم بِأَيَّامِ اللَّـهِ
و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن
ابراهیم ۵
از امام باقر(ع) روایت شده که روزهای خداوند سه روز است: روزی که قائم بپا خیزد، روز رجعت و روز قیامت. [۱۰]
۱۱
قَالَ رَ‌بِّ فَأَنظِرْ‌نِي إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِ‌ينَ إِلَىٰ يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ
گفت: «پروردگارا، پس مرا تا روزى كه برانگيخته خواهند شد مهلت ده.» فرمود: «تو از مهلت‌يافتگانى، تا روز [و] وقت معلوم.»
حجر ۳۶-۳۸
بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، وقت معلوم در این آیه به وقت قیام قائم آل محمد(ص) تفسیر شده است.[۱۱]
۱۲
وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْ‌آنَ الْعَظِيمَ
و به راستى، به تو سبع المثانى [سوره فاتحه‌] و قرآن بزرگ را عطا كرديم.
حجر ۸۷
قرآن العظیم به امام زمان تفسیر شده است.[۱۲]
۱۳
…وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِ‌ف فِّي الْقَتْلِ ۖ إِنَّهُ كَانَ مَنصُورً‌ا
…و هر كس مظلوم كشته شود، به سرپرست وى قدرتى داده‌ايم، پس [او] نبايد در قتل زياده‌روى كند، زيرا او [از طرف شرع‌] يارى شده است.
اسراء ۳۳
برپایه روایاتی، این آیه مربوط به امام حسین(ع) و ولی دم او حضرت مهدی(ع) است.[۱۳]
۱۴
وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا
و بگو: «حق آمد و باطل نابود شد. آرى، باطل همواره نابودشدنى است.»
اسراء ۸۱
از امام باقر(ع) در معنای در تفسیر آیه نقل شده، هنگامی که امام قائم (ع) قیام کند، دولت باطل برچیده می‌شود. [۱۴]
۱۵
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا
آنچه را كه آنان در پيش دارند و آنچه را كه پشت سر گذاشته‌اند مى‌داند و حال آنكه ايشان بدان دانشى ندارند.
طه ۱۱۰
از امام صادق (ع) روایت شده که منظور از عبارت «وَمَا خَلْفَهُمْ»، اخبار حضرت مهدی(ع) است.[۱۵]
۱۶
وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَىٰ آدَمَ مِن قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا
و به يقين پيش از اين با آدم پيمان بستيم، و[لى آن را] فراموش كرد و براى او عزمى [استوار] نيافتيم.
طه ۱۱۵
بر پایه روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر این آیه، خدا از پیامبران بر ربوبیت خود، نبوت پیامبر اسلام و امامت امامان شیعه و نیز به مهدی که به وسیله او برای دینش یاری می‌گیرد، دولتش را به سبب او آشکار می‌سازد و از دشمنانش انتقام می‌گیرد، پیمان گرفت.[۱۶]
۱۷
قُلْ كُلٌّ مُّتَرَ‌بِّصٌ فَتَرَ‌بَّصُوا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَ‌اطِ السَّوِيِّ وَمَنِ اهْتَدَىٰ
بگو: «همه در انتظارند. پس در انتظار باشيد. زودا كه بدانيد ياران راه راست كيانند و چه كسى راه‌يافته است.»
طه ۱۳۵
در روایتی از امام کاظم، صراط سوی (راه میانه) حضرت قائم(ع) دانسته شده و هدایت مربوط به کسی است که به طاعت او راه یافته باشد.[۱۷]
۱۸
وَكُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ حَتَّىٰ أَتَانَا الْيَقِينُ
و روز جزا را دروغ مى‌شمرديم، تا مرگ ما در رسيد».
مدثر ۴۶-۴۷
یوم الدین به روز قائم و یقین به روز ظهور حضرت مهدی تفسیر شده است.[۱۸]
۱۹
وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَ‌ةً وَبَاطِنَةً
و نعمت‌هاى ظاهر و باطن خود را بر شما تمام كرده است
لقمان ۲۰
در روایتی امام موسی بن جعفر(ع) نعمت باطنی را به امام غائب تفسیر کرده است.[۱۹]
۲۰
وَلَئِن جَاءَ نَصْرٌ‌ مِّن رَّ‌بِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ
و اگر از جانب پروردگارت پيروزى رسد حتماً خواهند گفت: «ما با شما بوديم.»
عنکبوت ۱۰
از امام صادق(ع) روایت شده، منظور از نصرت پروردگار، حضرت قائم (ع) است.[۲۰]
۲۱
وَيُرِ‌يدُ اللَّـهُ أَن يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ‌ الْكَافِرِ‌ينَ لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَيُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِ‌هَ الْمُجْرِ‌مُونَ
و[لى‌] خدا مى‌خواست حق [اسلام‌] را با كلمات خود ثابت و كافران را ريشه‌كن كند. تا حق را ثابت و باطل را نابود گرداند، هر چند بزهكاران خوش نداشته باشند.
انفال ۷-۸
در روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر آیه منظور از کسی که باطل را نابود می‌سازد امام زمان دانسته شده است.[۲۱]
۲۲
إِنَّ اللَّـهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي
«‌خداوند شما را به وسیله رودخانه‌ه‏ایی خواهد آزمود. پس هر کس از آن بنوشد از [پیروان‏] من نیست
بقره ۲۴۹
از امام صادق(ع) در ذیل این آیه نقل شده که اصحاب امام زمان(ع) هم، مانند یاران طالوت، امتحان و آزمایش می‌شوند.[۲۲]
۲۳
وَالْعَصْرِ‌ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ‌
سوگند به عصر [غلبه حق بر باطل‌]، كه واقعاً انسان دستخوش زيان است
عصر
در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده منظور از عصر در این آیه، زمان ظهور و خروج قائم(ع) است.[۲۳]
۲۴
وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ
و دين [ثابت و] پايدار همين است.
بینه ۲۵
بر پایه روایتی امام صادق منظور از «دِينُ الْقَيِّمَة» را حضرت قائم دانسته است.[۲۴]
۲۵
سَلَامٌ هِىَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ‌
[آن شب‌] تا دمِ صبح، صلح و سلام است.
قدر ۵
در حدیثی از امام صادق (ع)، از عبارت «مَطْلَعِ الْفَجْر» به طلوع فجر حضرت قائم (ع) تعبیر شده‌است.[۲۵]
۲۶
وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّی
سوگند به روز چون جلوه‌گرى آغازد
لیل ۲
در برخی از روایات ائمه (ع)، ذیل این آیه از (روز)، به ظهور امام زمان (ع) تفسیر شده‌است.[۲۶]
۲۷
وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا
سوگند به روز چون [زمين را] روشن گرداند
شمس ۳
امام صادق (ع) در روایتی، «روز» را در این آیه به حضرت قائم (ع) تفسیر کردند. [۲۷]
۲۸
وَالْفَجْرِ
سوگند به سپيده‌دم
فجر ۱
امام صادق (ع) فجر را در این آیه به قائم تفسیر کرده است.[۲۸]
۲۹
وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ
سوگند به آسمان آكنده از برج
بروج ۱
از پیامبر نقل شده که منظور از بروج در این آیه امامان هستند که نخستین آنان علی(ع) وآخرینشان مهدی است.[۲۹]
۳۰
هَلْ أَتَاک حَدِیثُ الْغَاشِیةِ وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ تَصْلَیٰ نَارًا حَامِیةً
آیا خبر «غاشیه» به تو رسیده است؟ در آن روز، چهره‌هایی زبونند، که تلاش کرده، رنج [بیهوده‌] برده‌اند. [ناچار] در آتشی سوزان درآیند.
غاشیه ۱-۴
در روایتی از امام صادق (ع) این آیه به قیام حضرت قائم تفسیر شده‌است.[۳۰]
۳۱
فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوَارِ‌ الْكُنَّسِ
نه، نه! سوگند به اختران گردان، [كز ديده‌] نهان شوند و از نو آيند
تکویر ۱۵-۱۶
در روایتی از امام باقر (ع) این آیه اشاره به غیبت امام زمان و ظهورشان دارد.[۳۱]
۳۲
فَذَٰلِكَ يَوْمَئِذٍ يَوْمٌ عَسِيرٌ‌ عَلَى الْكَافِرِ‌ينَ غَيْرُ‌ يَسِيرٍ‌
آن روز [چه‌] روز ناگوارى است! بر كافران آسان نيست.
مدثر ۱۰-۸
از امام صادق (ع) نقل شده که این آیه اشاره به ظهور و قیام امام زمان دارد.[۳۲]
۳۳
حَتَّىٰ إِذَا رَ‌أَوْا مَا يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ نَاصِرً‌ا وَأَقَلُّ عَدَدًا
[باش‌] تا آنچه را وعده داده مى‌شوند ببينند، آنگاه دريابند كه ياور چه كسى ضعيف‌تر و كدام يك شماره‌اش كمتر است.
جن ۲۴
در روایتی امام کاظم(ع) منظور از این آیه را امام زمان و یارانش دانسته است.[۳۳]
۳۴
خَاشِعَةً أَبْصَارُ‌هُمْ تَرْ‌هَقُهُمْ ذِلَّةٌ ۚ ذَٰلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ
ديدگانشان فرو افتاده، [غبار] مذلّت آنان را فرو گرفته است. اين است همان روزى كه به ايشان وعده داده مى‌شد.
معارج ۴۴
امام باقر (ع) در تفسیر این آیه می فرماید؛ منظور از روز موعود، روز خروج وظهور حضرت قائم (ع) است.[۳۴]
۳۵
وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ
و كسانى كه روز جزا را باور دارند.
معارج ۲۶
امام باقر (ع) درباره این آیه می فرماید: منظور از روز جزا، روز ظهور وخروج حضرت قائم (ع) است. [۳۵]
۳۶
قُلْ أَرَ‌أَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرً‌ا فَمَن يَأْتِيكُم بِمَاءٍ مَّعِينٍ
بگو: «به من خبر دهيد، اگر آب [آشاميدنى‌] شما [به زمين‌] فرو رود، چه كسى آب روان برايتان خواهد آورد؟»
ملک ۳۰
در روایاتی از ائمه (ع)، این آیه به ظهور حضرت مهدی (ع) و عدل جهان گستر او تفسیر شده‌است. [۳۶]
۳۷
يُرِ‌يدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ‌ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّـهُ مُتِمُّ نُورِ‌هِ وَلَوْ كَرِ‌هَ الْكَافِرُ‌ونَ
مى‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش كنند و حال آنكه خدا -گر چه كافران را ناخوش افتد- نور خود را كامل خواهد گردانيد.
صف ۸
امام موسی کاظم(ع) درباره عبارت «خداوند نور خود را كامل خواهد گردانيد» نقل شده که یعنی ولایت قائم(ع).[۳۷]
۳۸
اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْ‌ضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش زنده مى‌گرداند.
حدید ۱۷
در روایتی از امام باقر (ع)، زنده کردن زمین به وسیله حضرت مهدی تفسیر شده‌است. [۳۸]
۳۹
يُعْرَ‌فُ الْمُجْرِ‌مُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالْأَقْدَامِ
تبهکاران از سیمایشان شناخته می‌شوند و از پیشانی و پایشان بگیرند.
الرحمن ۴۱
هنگام قیام، خداوند شناخت چهره‌ها را به امام زمان عطا می‌کند.[۳۹]
۴۰
فَوَرَ‌بِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْ‌ضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ
پس سوگند به پروردگار آسمان و زمين، كه واقعاً او حق است همان گونه كه خود شما سخن مى‌گوييد.
ذاریات ۲۳
در روایتی از امام زین العابدین (ع) حق، به قیام امام زمان تفسیر شده‌است.[۴۰]
۴۱
وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِ‌يبٍ يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُرُ‌وجِ
و روزى كه منادى از جايى نزديك ندا درمى‌دهد، به گوش باش. روزى كه فرياد [رستاخيز] را به حق مى‌شنوند، آن [روز] روز بيرون آمدن [از زمين‌] است.
ق ۴۱-۴۲
در حدیثی از امام صادق(ع)، صیحه به نام امام زمان و یوم الخروج به رجعت تفسیر شده‌است.[۴۱]
۴۲
لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا
اگر [كافر و مؤمن‌] از هم متمايز مى‌شدند، قطعاً كافران را به عذاب دردناكى معذب مى‌داشتيم.
فتح ۲۵
در روایتی از امام صادق (ع) مراد آیه اینست: به تأخیر انداختن مجازات منافقین و کفار تا ظهور افراد باایمانی که در صلب آنهاست[۴۲]
۴۳
قُل لِّلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُ‌وا لِلَّذِينَ لَا يَرْ‌جُونَ أَيَّامَ اللَّـهِ لِيَجْزِيَ قَوْمًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ
به كسانى كه ايمان آورده‌اند بگو تا از كسانى كه به روزهاى [پيروزى‌] خدا اميد ندارند درگذرند، تا [خدا هر] گروهى را به [سبب‌] آنچه مرتكب مى‌شده‌اند به مجازات رساند.
جاثیه ۱۴
در حدیثی از امام صادق (ع)، روز قیام امام زمان از ایام الله است.[۴۳]
۴۴
هَلْ يَنظُرُ‌ونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُ‌ونَ
آيا جز [اين‌] انتظار مى‌برند كه رستاخيز -در حالى كه حدس نمى‌زنند- ناگهان بر آنان در رسد؟
زخرف ۶۶
در تفسیر «ساعةَ بغتةً» در روایتی امام باقر(ع) منظور از ساعت را ظهور و قیام حضرت مهدی دانسته است.[۴۴]
۴۵
وَلَمَنِ انتَصَرَ‌ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ
و هر كه پس از ستم [ديدن‌] خود، يارى جويد [و انتقام گيرد] راه [نكوهشى‌] بر ايشان نيست.
شوری ۴۱
برپایه روایتی که از امام باقر در تفسیر القمی نقل شده، آیه به انتقام‌گرفتن، امام زمان و یارانش از بنی‌امیه ، تکذیب‌کنندگان و ناصبی‌ها تفسیر شده است.[۴۵]
۴۶
مَن كَانَ يُرِ‌يدُ حَرْ‌ثَ الْآخِرَ‌ةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْ‌ثِهِ ۖ وَمَن كَانَ يُرِ‌يدُ حَرْ‌ثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَ‌ةِ مِن نَّصِيبٍ
كسى كه كِشت آخرت بخواهد، براى وى در كِشته‌اش مى‌افزاييم و كسى كه كِشت اين دنيا را بخواهد به او از آن مى‌دهيم و[لى‌] در آخرت او را نصيبى نيست.
شوری ۲۰
مَا لَهُ فِي الْآخِرَ‌ةِ مِن نَّصِيبٍ یعنی در دولت حق با حضرت قائم (ع) نصیب و بهره‌ای نخواهد داشت. [۴۶]
۴۷
سَنُرِ‌یهِمْ آیاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّیٰ یتَبَینَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُ
به زودی نشانه‌های خود را در افق‌ها[ی گوناگون‌] و در دلهایشان بدیشان خواهیم نمود، تا برایشان روشن گردد که او خود حق است.
فصلت ۵۳
در روایتی امام باقر(ع) این آیه را به خروج وظهور حضرت قائم (ع) تفسیر کرده است.[۴۷]
۴۸
لِّنُذِیقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْی فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا
تا در زندگی دنیا عذاب رسوایی را بدانان بچشانیم
فصلت ۱۶
تفسیر «عذاب الخزی» به عذاب دنیوی مخالفان لجوج، قبل از قیام امام زمان (ع).[۴۸]
۴۹
وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَینَاهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمَیٰ عَلَی الْهُدَیٰ فَأَخَذَتْهُمْ صَاعِقَةُ الْعَذَابِ الْهُونِ بِمَا کانُوا یکسِبُونَ
و اما ثمودیان: پس آنان را راهبری کردیم و[لی‌] کوردلی را بر هدایت ترجیح دادند، پس به [کیفر] آنچه مرتکب می‌شدند صاعقه عذاب خفت‌آور آنان را فروگرفت.
فصلت ۱۷
امام صادق (ع) ثمود را در این آیه به گروهی از شیعه [که همانند ثمود، از روی سرکشی حقائق وحی را تکذیب کردند] و صاعقه را به عقوبت شمشیر هنگام ظهور تفسیر کرده اند.[۴۹]
۵۰
وَأَشْرَ‌قَتِ الْأَرْ‌ضُ بِنُورِ‌ رَ‌بِّهَا
و زمين به نور پروردگارش روشن گردد
زمر ۶۹
از امام صادق (ع) نقل شده که پروردگار زمین، یعنی امام زمین که بعد از ظهورش مردم از نورش بهره می‌برند.[۵۰]
۵۱
وَلَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ
و قطعاً پس از چندی خبر آن را خواهید دانست.
ص ۸۸
در روایتی از امام باقر(ع) منظور از «وَلَتَعْلَمُنَّ» هنگام خروج قائم(ع) است. [۵۱]
۵۲
وَإِنَّ مِن شِيعَتِهِ لَإِبْرَ‌اهِيمَ
و بى‌گمان، ابراهيم از پيروان اوست.
صافات ۸۳
درباره امامان و از جمله حضرت مهدی و صفات شیعیانشان.[۵۲]
۵۳
وَلَوْ تَرَ‌ىٰ إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِ‌يبٍ
و اى كاش مى‌ديدى هنگامى را كه [كافران‌] وحشت‌زده‌اند [آنجا كه راهِ‌] گريزى نمانده است و از جايى نزديك گرفتار آمده‌اند.
سبا ۵۱
در بحارالانوار، روایاتی از پیامبر(ص) و امام باقر(ع) نقل شده که نشان می‌دهد از مصادیق این آیه، خروج سفیانی به هنگام قیام حضرت مهدی(ع) است.[۵۳]
۵۴
قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنفَعُ الَّذِينَ كَفَرُ‌وا إِيمَانُهُمْ وَلَا هُمْ يُنظَرُ‌ونَ
بگو: «روز پيروزى، ايمان كسانى كه كافر شده‌اند سود نمى‌بخشد و آنان مهلت نمى‌يابند.»
سجده ۲۹
از حضرت صادق (ع) روایت شده، روز فتح و پیروزی روزی است که دنیا بر روی حضرت قائم(ع) گشوده می‌شود.[۵۴]
۵۵
وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ‌ لَعَلَّهُمْ يَرْ‌جِعُونَ
و قطعاً غير از آن عذاب بزرگتر، از عذاب اين دنيا [نيز] به آنان مى‌چشانيم، اميد كه آنها [به خدا] بازگردند.
سجده ۲۱
در روایتی از امام صادق (ع) منظور از عذاب اکبر خروج قائم(ع) با شمشیر در آخر الزمان دانسته شده است.[۵۵]
۵۶
وَیوْمَئِذٍ یفْرَ‌حُ الْمُؤْمِنُونَ
و در آن روز است که مؤمنان از یاری خدا شاد می‌گردند.
روم ۴
بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، منظور از خوشحالی مومنان در آن روز نسبت به قیام و ظهور حضرت قائم(ع) است.[۵۶]
۵۷
إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ
اگر بخواهيم، معجزه‌اى از آسمان بر آنان فرود مى‌آوريم، تا در برابر آن، گردن‌هايشان خاضع گردد.
شعراء ۴
از امام باقر(ع) نقل شده: این آیه درباره قائم آل محمد(ص) نازل شده که اسم او از سوی آسمان اعلام خواهد شد.[۵۷]
۵۸
أَفَرَ‌أَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ ﴿٢٠٥﴾ ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ ﴿٢٠٦﴾ مَا أَغْنَىٰ عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ
مگر نمى‌دانى كه اگر سالها آنان را برخوردار كنيم، (۲۰۵) و آنگاه آنچه كه [بدان‌] بيم داده مى‌شوند بديشان برسد، (۲۰۶) آنچه از آن برخوردار مى‌شدند، به كارشان نمى‌آيد [و عذاب را از آنان دفع نمى‌كند]؟
شعراء ۲۰۵-۲۰۷
در روایتی از امام صادق (ع) در تفسیر این آیه، « ما كَانُوا يُوعَدُون» به ظهور و قیام امام زمان و « ما كَانُوا يُمَتَّعُون» به بنی‌امیه تفسیر شده‌است.[۵۸]
۵۹
اللَّـهُ نُورُ‌ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضِ ۚ مَثَلُ نُورِ‌هِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّ‌يٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَ‌ةٍ مُّبَارَ‌كَةٍ زَيْتُونَةٍ لَّا شَرْ‌قِيَّةٍ وَلَا غَرْ‌بِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ‌ ۚ نُّورٌ‌ عَلَىٰ نُورٍ‌ ۗ يَهْدِي اللَّـهُ لِنُورِ‌هِ مَن يَشَاء
خدا نور آسمان‌ها و زمین است. مَثَل نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی و آن چراغ در شیشه‌ای است. آن شیشه گویی اختری درخشان است که از درختِ خجسته زیتونی که نه شرقی است و نه غربی، افروخته می‌شود. نزدیک است که روغنش -هرچند بدان آتشی نرسیده باشد- روشنی بخشد. روشنی بر روی روشنی است. خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت می‌کند.
نور ۳۵
در روایتی از امام علی(ع)، « يَهْدِي اللَّـهُ لِنُورِ‌هِ مَن يَشَاء» به حضرت مهدی (ع) تفسیر شده‌است.[۵۹]
۶۰
الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْ‌ضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُ‌وا بِالْمَعْرُ‌وفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ‌ ۗ وَلِلَّـهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ‌
همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مى‌دارند و زكات مى‌دهند و به كارهاى پسنديده وامى‌دارند و از كارهاى ناپسند باز مى‌دارند و فرجام همه كارها از آنِ خداست.
حج ۴۱
در بعضی از روایات، این آیه‌ به حضرت مهدی (ع) و یارانش تفسیر شده‌است.[۶۰]
۶۱
وَيَقُولُونَ لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّ‌بِّهِ ۖ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّـهِ فَانتَظِرُ‌وا إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِ‌ينَ
و مى‌گويند: «چرا معجزه‌اى از جانب پروردگارش بر او نازل نمى‌شود؟» بگو: «غيب فقط به خدا اختصاص دارد. پس منتظر باشيد كه من هم با شما از منتظرانم.»
یونس ۲۰
در روایتی از امام صادق (ع) غیب به حضرت قائم تفسیر شده‌است.[۶۱]
۶۲
أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُ‌وا السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّـهُ بِهِمُ الْأَرْ‌ضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُ‌ونَ
آيا كسانى كه تدبيرهاى بد مى‌انديشند، ايمن شدند از اينكه خدا آنان را در زمين فرو ببرد، يا از جايى كه حدس نمى‌زنند عذاب برايشان بيايد؟
نحل ۴۵
در روایتی از امام صادق (ع) درباره تفسیر آیه، به ظهور مردی از آل محمد (ص) به همراه سیصد و سیزده تن و خسف بیدا اشاره شده‌است.[۶۲]
۶۳
أَتَىٰ أَمْرُ‌ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِ‌كُونَ
[هان‌] امر خدا دررسيد، پس در آن شتاب مكنيد. او منزّه و فراتر است از آنچه [با وى‌] شريك مى‌سازند.
نحل ۱
در روایات ائمه (ع) منظور از امرالله، به ظهور امام زمان (ع) اشاره دارد. [۶۳]
۶۴
حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّ‌سُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُ‌نَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاءُ ۖ وَلَا يُرَ‌دُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِ‌مِينَ
تا هنگامى كه فرستادگان [ما] نوميد شدند و [مردم‌] پنداشتند كه به آنان واقعاً دروغ گفته شده، يارىِ ما به آنان رسيد. پس كسانى را كه مى‌خواستيم، نجات يافتند، و[لى‌] عذاب ما از گروه مجرمان برگشت ندارد.
یوسف ۱۱۰
در روایتی از علی(ع)، مومنان در دوره غیبت زندگی سختی دارند تا اینکه با نصرت الهی (ظهور امام زمان)، در کارشان گشایش می‌افتد.[۶۴]
۶۵
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ‌ مِنكُمْ
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد
نساء ۵۹
در تفسیر آیه فایده امام غائب به خورشید پشت ابر تشبیه شده‌ است که مردم از نور خورشید سود می‌برند هر چند که ابری آن را بپوشاند. [۶۵]
۶۶
وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضِ طَوْعًا وَكَرْ‌هًا وَإِلَيْهِ يُرْ‌جَعُونَ
هر كه در آسمانها و زمين است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است و به سوى او بازگردانيده مى‌شويد.
آل عمران ۸۳
در روایتی از امام صادق (ع)، این آیه به ظهور امام زمان و بواسطه آن هدایت همگان به سوی کلمه توحید اشاره دارد. [۶۶]
۶۷
يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَ‌بِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرً‌ا ۗ قُلِ انتَظِرُ‌وا إِنَّا مُنتَظِرُ‌ونَ
روزى كه پاره‌اى از نشانه‌هاى پروردگارت [پديد] آيد، كسى كه قبلاً ايمان نياورده يا خيرى در ايمان آوردن خود به دست نياورده، ايمان آوردنش سود نمى‌بخشد. بگو: «منتظر باشيد كه ما [هم‌] منتظريم.»
انعام ۱۵۸
امام صادق(ع) منظور از یوم در «یوم یأتی بعض آیات ربک» را روز ظهور حضرت قائم دانسته است.[۶۷]
۶۸
وَمِن قَوْمِ مُوسَىٰ أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ یعْدِلُونَ
و از میان قوم موسى جماعتى هستند كه به حق راهنمایى مى‌كنند و به حق داورى مى‌نمایند.
اعراف ۱۵۹
در روایتی از امام صادق (ع)، برخی از مومنین قوم موسی (ع)، جزو یاران و یاوران حضرت مهدی (ع) خواهند بود. [۶۸]
۶۹
قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَىٰ رُكْنٍ شَدِيدٍ
[لوط] گفت: «كاش براى مقابله با شما قدرتى داشتم يا به تكيه‌گاهى استوار پناه مى‌جستم.»
هود ۸۰
امام صادق قُوَّة را به نیروی قائم(ع) و رکن شدید را به یاران و اصحاب امام زمان تفسیر کرده است.[۶۹]
۷۰
أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ نَصْرِ‌هِمْ لَقَدِيرٌ‌
به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت [جهاد] داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفته‌اند و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست.
حج ۳۹
امام صادق (ع) این آیه را درباره حضرت قائم (ع) می‌داند چون که خروج کند، برای امام حسین(ع) خونخواهی نماید.[۷۰]
۷۱
إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا وَأَكِيدُ كَيْدًا فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا
آنان دست به نيرنگ مى‌زنند و [من نيز] دست به نيرنگ مى‌زنم. پس كافران را مهلت ده و كمى آنان را به حال خود واگذار.
طارق ۱۵-۱۷
از امام صادق(ع) نقل شده منظور از مهلت به کافران این است که تا زمان خروج و ظهور امام زمان، به آنان مهلت داده می‌شود.[۷۱]
۷۲
أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ‌ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْ‌ضِ ۗ أَإِلَـٰهٌ مَّعَ اللَّـهِ ۚ قَلِيلًا مَّا تَذَكَّرُ‌ونَ
[كيست‌] آن كس كه درمانده را -چون وى را بخواند- اجابت مى‌كند و گرفتارى را برطرف مى‌گرداند و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‌دهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مى‌پذيريد.
نمل ۶۲
در بعضی از روایات. آیه مورد بحث، به قیام حضرت مهدی (ع) تفسیر شده‌است و منظور از مضطر هم به امام زمان تفسیر شده‌است.[۷۲]